Spaanse Huis

Het pand is van oorsprong een laat-middeleeuwse huis waarin mogelijk de kerk van het naastgelegen gasthuis was gevestigd. In 1570 werd het ingrijpend verbouwd tot stadhuis. Het staat sinds 1615 bekend als het ‘Spaanse Huys’, een naam die verband houdt met de gebeurtenissen in 1572, waarbij Spaanse troepen de lokale bevolking in grote getale vermoordden en vervolgens de vesting plunderden en verwoestten. De gevelstenen die in 1615 in de voorgevel werden aangebracht, herinneren aan deze gebeurtenis. Van 1615 tot 1845 was het gebouw in gebruik als stadswaag en daarna kreeg het de functie van hoofdwacht en van 1809 tot 1923 van garnizoensbakkerij, waarvoor twee grote ovens werden gebouwd. Na deze periode vond een restauratie plaats, waarbij een gedeelte van het huis werd ingericht tot het Comenius Museum en de rest tot woonhuis. De schouw die destijds links in de ingangshal werd geplaatst is een bruikleen van het Rijksmuseum. Na de restauratie van 1963-67 werd de gehele benedenverdieping bij het museum in gebruik. Tenslotte werd in de jaren zeventig van de twintigste eeuw de zolder, die dienst eerder deed als ‘Religieus Kunstkabinet’, bij het museum getrokken. Het Comenius museum verhuisde uiteindelijk in 1992 naar het voormalige Sint-Mariënconvent. Tegenwoordig huisvest het gebouw het Weegschaalmuseum, wat goed aansluit bij de lange functie van stadswaag.

Het Spaanse Huis bestaat uit een rechthoekig dubbel voorhuis met een lange zijde aan de straat en linksachter een achterhuis. Beide bouwdelen bestaan uit een begane grond en een zolder. Het huidige karakter van het huis wordt voornamelijk bepaald door een ingreep uit 1615 toen de stadswaag in het pand werd gevestigd. De voorgevel is bij deze werkzaamheden vernieuwd, met ter weerszijden van de voordeur een kruisvenster en in het fries tussen de vensters en de kap vijf gevelstenen.